วิวัฒนาการบัตรประจำตัวประชาชนไทย

บัตรประจำตัวประชาชน เป็นเอกสารที่ทางราชการออกให้เฉพราะผู้มีสัญชาติไทยเพื่อใช้พิสูจน์ทราบและยืนยันตัวบุคคลนับได้ว่าเอกสารที่มี เช่น การใช้สิทธิเลือกตั้ง การสมัครงาน การติดต่อธุรกิจการค้า การทำนิติกรรมสัญญา และการติดต่อประสานงานกับส่วนราชการหรือภาคเอกชน นอกจากนั้นยังเป็น หลักฐานที่หน่วนงานต่าง ๆ ใช้ตรวจสอบบุคคลเพื่อประกอบการออกแบบหนังสือสำคัญ ต่างๆ เฉพาะด้าน เช่นบัตรประจำตัวผู้ป่วยของโรงพยาบาล ใบอนุญาตขับรถ หนังสือเดินทาง หรือแม้แต่บัตรเครดิตประเภทต่างๆ ที่นิยมใช้กันในวงการของสถานบันการเงิน และการธนาคาร ซึ่งหากไม่มีบัตรประจำตัวประชาชน แล้ว ความยุ่งยากสับสนในการยืนยันตัวบุคคลย่อมเกิดขึ้น อีกทั้งจะส่งผลทำให้การติดต่อดำเนินการในเรื่องนั้น ๆ ไม่อาจดำเนินการไปได้ด้วยความสะดวกรวดเร็ว

      "หนีงสือ เดินทางสำหรับราษฎร": ต้นกำเนิดของบัตรประจำตัวประชาชน

       หลักฐานทางประวัติศาสตร์ที่สามารถชี้วัดได้ว่าคนไทยเริ่มมีการใช้หนังสือยืนยันตัวบุคคลปรากฎ อยู่ใน พระราชบัญญัติลักษณะปกครองท้องที่ พ.ศ. 2457 ในรัชสมัยของพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเก้าเจ้าอยู่หัวรัชการที่ 5 โดยในมาตรา 90 บัญญัติไว้ว่า

       "กรมการอำเภอเป็นพนักงานทำหนังสืิอเดินทางสำหรับราษฏรในท้องที่อำเภอนั้นจะนำไปมาค้าขายในท้องที่อื่น"

    วัตถุประสงค์ ของการออกหนังสือเดินทางรับรองราษฎรดังกล่าว เพื่อประโยชน์ของราษฎรโดยตรง เพราะการมีหนังสือเดินทางของทางราชการไว้แสดงตัวบุคคลว่า ตัวเขาเป็นใคร มาจากแห่งหนตำบลใด ย่อมทำให้การเดินทางในต่างท้องที่เป็นไปด้วยความสะดวก และหากเจ้าหน้าที่เกิดความสงสัยขอตรวจค้นตัว ก็สามารถใช้หนังสือเดินทางที่ออกให้ เป็นหลักฐานยืนยันและพิสูจน์ได้ว่าเป็นคนบริสุทธิ์ที่ทางราชการรับรองแล้ว ไม่ได้เป็นมิจฉาชีพหรือพวกโจรแต่อย่างใด หนังสือดังกล่าวจึงเป็นที่รู้จักกันแพร่หลายในสมัยนั้น และเหมาะสมกับสภาพการเวลาของสังคมเมื่อประมาณ 80 ปีที่แล้วความสำคัญของหนังสือเดินทางตามกฎหมาย ลักษณะปกครองท้องที่ จึงไม่แตกต่างไปจากความสำคัญของบัตรประจำตัวประชาชนในปัจจุบัน ด้วยเหตุนี้จึงกล่าวได้ว่าต้นกำเนินของบัตรประจำตัวประชาชนที่มีมาจากหนังสือเดินทางสำหรับราษฎร เพื่อใช้เดินทางไปท้องที่ที่อื่นสำหรับการค้าขายติดต่อกันโดยมีกรมการอำเภอ (หรือนายอำเภอปัจจุบัน) เป็นพนักงานทำ หนังสือดังกล่าวพระราชบัญญัติบัตรประจำตัวประชาชน พูทธศักราช 2486 : กฎหมายว่าด้วยบัตรประจำตัวประชาชนฉบับแรกของไทย ผลของการออกหนังสือ เดินทาง สำหรับราษฎรตาม พ.ร.บ. ลักษณะปกครองท้องที่ พ.ศ.2457 ทำให้ทางราชการเห็นความจำเป็นที่จะต้องทำเอกสารเป็นหลักฐาน เพื่อแสดงว่าใครเป็นใคร อยู่ที่ไหน รูปพรรณเป็นอย่างไรเพื่อประโยชน์ในการปกครองท้องที่และการควบคุมราษฎรของทางราชการ รวมทั้งประชาชนก็จะได้ประโยชน์ในการติดต่อซึ่งกันและกัน โดยเฉพาะการทำมาต้าขาย ดังนั้นในปี พ.ศ. 2486 รัชสมัยของพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวอานัน ทมหิดล รัชการที่ 8 รัฐบาลโดยการนำของ จมพลป. พิบูลสงคราม นายกรัฐมนตรี ได้เสนอออกกฎหมาย ว่าด้วยบัตรประจำตัวประชาชนขึ้นมาบังคับใช้เป้นการเฉพาะครั้งแรก เรียกว่า "พระราชบัญญัติ บัตรประจำตัวประชาชน พุทธศักราช 2486" นับเป็นกฎหมายฉบับแรกที่เกี่ยวกับการจัดทำบัตรประจำตัวประชาชนให้แก่คนไทย แต่ประกาศและบังคับใช้เฉพาะ ราษฎรในจังหวัดสองจังหวัดเท่านั้น คือ จังหวัดพระนคร และจังหวัดธนบุรี (กรุงเทพมหานครในปัจจุบัน) บัตรประจำตัวประชาชนมีทั้งหมด 5 รุ่น (ตุลาคม 2556)

ที่มา : http://stat.bora.dopa.go.th/card/card.htm